Eindejaarsopdracht “Kunst en Cultuur” – Academie Gent – Fiorella Stinders

In Dutch – English version here.

Ik had het afgelopen jaar het genoegen de lessen Kunst en Cultuur te mogen volgen aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Gent. Lesgeefster is Fiorella Stinders, die op een bijzonder poëtische manier ons haar enthousiasme voor kunst overbrengt.

Op het einde van het academiejaar kregen we een opdracht: toepassen wat we geleerd hadden over kijken naar kunst. We mochten twee werken kiezen uit een opgelegde lijst van Fiorella, en een derde werk dat we zelf hadden gekozen, maar dat we wel in het echt (niet in een catalogus of foto) hadden gezien.

Ik deel met veel plezier mijn bijdrage in deze post. Eerst in het Nederlands, en dan als een aparte post in het Engels (een vertaling door Google Translate, slechts minimaal bijgewerkt).

Er volgt nog een aparte blog post met een aantal van de poëtische uitspraken van Fiorella die me zijn bijgebleven. Mijn coaches op de academie (Chris, Inge, Koen, Annick, veel dank hierbij) hebben me gesuggereerd om deze als inspiratie te gebruiken voor volgend academiejaar.

Twee gekozen werken van de lijst van Fiorella

Four Fairies – Michael Borremans

Een schilderij – olie op doek – in redelijk groot formaat (110x150cm). Opvallend is de grote diagonale tafel-olie-vlek in dewelke de figuren lijken te verzinken. De gelaten leegte onderaan is bewust open gelaten door de kunstenaar. De bruingrijze achtergrond werkt als een steunvlak.

We kijken van boven naar beneden. De kleuren van de figuren zijn eerder neutraal, in de zin van niet overheersend. Er straalt een surreële rust uit van het werk. De schilder gebruikt Claire-obscure effecten, vooral de schaduwen tegen de muur op de achtergrond. De spiegeling van de handen op het zwarte oppervlak is subtiel gesuggereerd. Het is ook de spiegeling die het zwarte olie-effect oproept. De verticale verf-druppel is bewust behouden en accentueert het verticale van een tafel of van een bad in een stenen of betonnen sokkel.

Er zit een diepte in het werk, de compositie is horizontaal eerder centraal, maar verticaal licht boven het centrum. Een diagonaal van links onder naar recht boven.

Het werk heeft een zekere licht-heid qua kleur maar een zekere donkerte in het onderwerp. De toetsen zijn vlug, ritmisch. Schaduwen en lichtvlekken worden op een “eenvoudige” manier gesuggereerd, kijk vooral naar de lichtvlek op de zwarte pull van de vrouw helemaal achteraan.

Het werk is duidelijk figuratief, maar niet fotorealistisch. Diepte en licht worden aangegeven. Als ik inzoom op de foto in diepe close-up, worden de zelfzekere toetsen van de kunstenaar duidelijk: de lichtspiegelingen in de kapsels, de patronen op de groene jurk, het licht-donker van de gelaten. Een inspiratie voor mijn eigen evolutie naar het volgende schilder jaar toe.

In sommige figuren herken ik soms het silhouet van de schedel van de kunstenaar, me afvragend of hij een zelfportret van vier schizofrene transgender identiteiten heeft proberen te suggereren. De figuren zijn bezig met iets – iets met hun handen – maar het is niet precies duidelijk wat ze aan het doen zijn.

Vanuit het werk alleen kan ik niet bepalen of de kunstenaar en boodschap wil meedelen. Bij mij roept het thema’s op van devotie, deftigheid, gedeisdheid, een negeren ook van een donkere werkelijkheid die om de hoek gluurt. Het lijkt een verslag of een momentopname van een surreële droom.

 

De rol van de toeschouwer is passief kijkend, er is geen participatie als in een performance bijvoorbeeld. De toeschouwer bekijkt het werk frontaal. Er is geen 3D aspect zoals bij een ruimtelijk werk.

Ali’s Boat – by Saik Kwaish – video animation

Artist website: http://sadik.nl/

Video animatie van +/- 6:30 minuten. Gebruikt materiaal: houtskool en potlood (denk ik) op papier. Verdere informatie opgezocht op de website van de kunstenaar. http://sadik.nl/ali-boat

De video is deel van een groter geheel van video’s, schetsen, tekeningen, enz. Op zich inspirerend hoe het thema van de boot/brief op een bijna oneindig variaties wordt uitgewerkt en geïnternaliseerd, en aanleiding kan geven tot een totaal tentoonstelling: niets moet worden weggegooid!

Uiteraard is de waarneming van video anders dan die van een 2D beeld. Omdat hier ook het aspect van tijd en storytelling komt bij kijken. Ritme wordt belangrijk. Muziek is ondersteunend en bepalend voor de sfeerzetting.

De sfeer van de video is eerder donker, droevig, en melancholisch. Het “licht” van de video grijs. Er beweegt en vervloeit veel terzelfdertijd: het gezicht, de achtergrond, de boot die transformeert in vogel en terug. De tranen en de regen. Met het oog als vast anker in de compositie.

De betekenis van deze video animatie heeft te maken met het vluchten en immigreren. De paradox van het ontvluchten van de miserie, en tegelijkertijd onthechten van de identiteit van je jeugd en het bevreemdende van de nieuwe bestemming. Het universeel verlangen naar geluk, vrede en geborgenheid. Het verlangen en bewustzijn naar reis – zoals in op-weg-zijn – naar een betere toekomst. Het beeld als uitdrukking van dit verlangen waar woorden te kort schieten.

De kunstenaar nodigt ons uit om het vreemdelingen “probleem” vanuit een meer empathisch standpunt te beoordelen eerder dan te veroordelen.

De kunstenaar legt hiermee een duidelijke link naar zijn eigen identiteit en immigratie verleden.

De toeschouwer wordt uitgenodigd om emotioneel te participeren en te reflecteren.

Zelf gekozen werk

Wim Delvoye – Gezien in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel op 11 April 2019.

Naam van het werk: Dunlop Geomax 100/90)19 57M 720° 2X – Gemaakt in 2013

Op basis van de catalogus, is dit werk blijkbaar gemaakt van gepolijst en gepatineerd roestvrij staal, gemaakt van 3D prints. En daarna beschilderd en verchroomd. Bij het bekijken van het werk in het echt wist ik dit niet, en dacht ik echt dat de kunstenaar bestaande wielen met rubber banden op een of andere manier verwrongen in elkaar gevlochten had. De bedoelde illusie was alvast geslaagd.

Ik heb het werk bekeken als deel van de grotere Delvoye tentoonstelling, waardoor het werk meer context kreeg. Ik was betoverd en gefascineerd door de verdraaide kruisbeelden en vrachtwagen-kathedralen. Aan een andere zijde van de ruimte stonden als kant uitgekerfde grote banden. De belichting van het geheel was precies: de donker gelaten achtergronden en sokkels, en de laser scherpe belichting van de onderwerpen zelf.

Zoals in een claire-obscure schilderij, speelt de kunstenaar met contrasterende donkere (matte) en lichte (blinkende) verchroomde vlakken en toont zich een meester in de vervlechting van torsie en beweging. Dit werk – en de overzichtstentoonstelling als een geheel – geven een ruimere kijk op het werk en de identiteit van de kunstenaar. Plots ontpopt de provocateur van de getatoeëerde varkens en de cloaca zich tot een volleerd ambachtsman, kunstenaar, boodschapper en vragensteller.

Ik vermoed dat de kunstenaar ons probeert te doen twijfelen tussen echt en onecht. Het is allicht niet de bedoeling van de kunstenaar, maar hij laat mij daardoor de link maken met onze online wereld waar het ook steeds moeilijker wordt om echt van onecht te onderscheiden (voorbeeld: fake news), of om de illusie van persoonlijke keuzevrijheid en controle hoog te houden in een wereld die meer en meer aangestuurd wordt door artificiële intelligentie en algoritmes. De menselijke – door de kunstenaar geëvoceerde – “androritmes” zijn in zijn werk een verademing doordat ze afstappen van de binaire als-dan computer logica.

Deze speculatieve en virtuele verbondenheid met de wereld kan perfect gekoppeld worden aan een fysische relatie en connectie: die van de ge- en verbogen tijd en ruimte.

De toeschouwer wordt uitgenodigd om rond het werk te stappen en de vervlechting van spaken en banden van zowel dichtbij als vanop afstand te onderzoeken en te verkennen.